Jak tworzyć i edytować grafikę… za darmo, czyli wprowadzenie do GIMP-a

Zachęcamy do lektury artykułu przede wszystkim osoby, które nigdy jeszcze nie korzystały z programu GIMP lub chciałyby sobie przypomnieć bądź uzupełnić posiadaną wiedzę.

Każda biblioteka, która chce zachęcić odbiorców, by korzystali z jej usług, powinna prezentować swoją działalność w sposób jak najbardziej atrakcyjny. Przez wieki bibliotekarze przywiązani byli przede wszystkim do słowa pisanego. Dziś warto pamiętać o tym, że żyjemy w kulturze multimediów, w której słowo często zastępowane jest obrazem. Umiejętność posługiwania się programami graficznymi staje się niezbędna w codziennej pracy – również w bibliotece. Dzięki tym programom możemy łatwo zaprojektować plakat, informujący o bibliotecznej imprezie, a także wydrukować go lub opublikować w Internecie.

Utarło się przekonanie, że dobre programy graficzne są drogie, a więc niedostępne dla większości bibliotek. Na rynku dominują takie aplikacje, jak Adobe Photoshop i PhotoPaint z pakietu Corel Draw, których koszt wynosi ok. 3 tys. złotych za licencję na jedno stanowisko komputerowe. Tymczasem bibliotekarze mogą korzystać także z darmowej, potężnej alternatywy dla ww. programów – programu GIMP (GNU Image Maunipulation). Aplikacja GIMP-a jest rozwijana za darmo dzięki międzynarodowemu zespołowi programistów wolontariuszy w ramach ruchu otwartego oprogramowania.

Najpopularniejszym zastosowaniem programu GIMP jest edycja zdjęć z aparatów cyfrowych, obrazów pobranych z Internetu lub skanera. Projekt możemy również zacząć „od zera” za pomocą „czystego płótna”. Tworzone przez nas obrazy nie muszą być statyczne, ponieważ GIMP umożliwia także tworzenie animacji. O GIMPIe powstało już kilka książek, trudno więc byłoby opisać wszystkie możliwości programu w jednym artykule. Poniżej przedstawimy proces instalacji aplikacji, interfejs użytkownika oraz wykonamy pierwszy projekt graficzny. Wiedza zawarta w tekście może się przydać np. do przygotowania plakatu informacyjnego o organizowanym przez bibliotekę wydarzeniu, z wykorzystaniem posiadanego zdjęcia. Na fotografii zmniejszymy też głębię ostrości (wyróżnimy pierwszy plan), dzięki czemu plakat nabierze profesjonalnego charakteru.

Instalowanie programu GIMP w systemie Windows

Program można pobrać np. z serwisu www.gimpuj.info, z działu Download (Rys. 1) – są tam dostępne różne wersje aplikacji. W dziale Download dostępna jest też specjalna wersja programu GIMP na pendrive. Dzięki niej można używać GIMP-a na dowolnym komputerze wyposażonym w USB, np. w kafejce internetowej.

Rys. 1

Gdy klikniemy zielony link, pojawi się okno z opcją zapisu programu na twardym dysku. Zapisujemy plik w dogodnym dla nas miejscu, np. na pulpicie. Aby uruchomić instalację programu, należy kliknąć w ikonę opisaną jako gimp.exe. Instrukcje instalatora są w języku angielskim, ale do prawidłowej instalacji programu nie jest konieczne ich dobre rozumienie. W dwóch pierwszych krokach (Rys. 2 i 3) wystarczy kliknąć przycisk „Next”, aby przejść dalej. W kroku trzecim (Rys. 4) proponuję wybrać standardową instalację i kliknąć „Install now”. W czwartym kroku (Rys. 5) czekamy, aż instalator załaduje wszystkie potrzebne komponenty programu GIMP. Proces ten nie powinien zająć więcej niż kilka minut.

Rys. 2

Rys. 3

Po instalacji na pulpicie powinna pojawić się ikonka kojota Wilbera:

Jest to charakterystyczne logo programu GIMP i jednocześnie skrót, za pomocą którego szybko uruchamiamy aplikację. Gdy klikniemy w ikonę, pojawi się okno informujące o ładowaniu do programu potrzebnych narzędzi (Rys. 6).

Rys. 6

Po uruchomieniu się aplikacji (Rys. 7) na ekranie powinny pojawić się trzy okna: Przybornik (Rys. 7.1), Edytor obrazów (Rys. 7.2) oraz Okno dokowalne (Rys. 7.3).

Rys. 7.

GIMP może również zaproponować pracę na obrazie w pomniejszonym oknie (Rys. 8).

Nie jest to zbyt wygodny sposób edycji obrazu, dlatego proponuję kliknąć przycisk „maksymalizuj”, by rozciągnąć okno.

Interfejs użytkownika programu GIMP bywa czasem krytykowany przez grafików przyzwyczajonych do jednego obszaru roboczego. Problem trzech „latających okien” może być dość uciążliwy w przypadku pracy na monitorach o małej przekątnej ekranu. Na szczęście coraz więcej bibliotekarek i bibliotekarzy pracuje przy komputerach z ekranami o przekątnej powyżej 15 cali. Doświadczeni użytkownicy przyznają, że chociaż interfejs tej programu GIMP jest dość nietypowy, to po kilku zrealizowanych projektach można się do niego przyzwyczaić. A nawet polubić, bo możliwości jakie oferuje GIMP, są nie do przecenienia.

Pierwszy projekt

W naszym pierwszym projekcie wykorzystamy zdjęcie wykonane przez Edytę Ulżyk, bibliotekarkę pracującą w Bibliotece dla Dzieci i Młodzieży nr 25, przy ulicy Żytniej 64 w Warszawie. Zdjęcie można wykorzystać do celów związanych z nauką programu. Można także wybrać inną fotografię – taką, na której da się wygospodarować miejsce na wpisanie tekstu. Przy wyborze fotografii warto jednak zwrócić uwagę na to, by jej temat nawiązywał do przekazywanej informacji.

Przedstawiona poniżej technika pozwala zaoszczędzić czas. W przypadku tworzenia plakatu „od zera”, czyli od czystego płótna, wymagane jest wybranie i rozmieszczenie wielu elementów składających się na kompozycję. Korzystając z posiadanego zdjęcia, kompozycję mamy już gotową,  wystarczy tylko przygotować miejsce pod informację i wkleić tekst.

Oto zestaw kroków do wykonania projektu:

1. Ładujemy wybrane zdjęcie do programu GIMP. Tę operację można wykonać na kilka sposobów.

a. Najłatwiej odszukać zdjęcie na twardym dysku komputera, kliknąć w nie prawym klawiszem myszy i wybrać z menu opcję: „Edit with GIMP” (Rys. 9).

Rys. 9

b. Jeśli program jest już otwarty, zdjęcie można również „przeciągnąć” do programu GIMP znajdującego się na pasku zadań.

c. Trzecim sposobem jest wybranie w programie GIMP polecenia „Otwórz” w menu „Plik”, a następnie wskazanie lokalizacji zdjęcia (Rys. 10).

Rys. 10

2. Interfejs programu GIMP z załadowanym zdjęciem wygląda następująco (Rys. 11):

Rys. 11

3. Już na tym etapie warto zapisać projekt w wersji roboczej. Klikamy w górnym menu polecenie: Plik -> Zapisz jako… W oknie zapisania obrazu wybieramy miejsce, np. pulpit (Rys. 12.1), konkretny folder (Rys. 12.2), a następnie nadajemy nazwę dla pliku (Rys. 12.3) i klikamy „Zapisz”. Plik zostanie zapisany w domyślnym formacie programu GIMP (rozszerzenie xcf), dzięki czemu będzie można edytować projekt po ponownym uruchomieniu programu.

Rys. 12

4. Jedną z trudniejszych czynności do opanowania jest odręczne zaznaczanie fragmentu zdjęcia, który posłuży nam za tło dla tekstu. Klikamy w ikonę lassa  lewym klawiszem myszy lub wybieramy z klawiatury skrót dla odręcznego zaznaczenia, przycisk F. Po ustawieniu narzędzia zaznaczamy na fotografii ten fragment, na którym umieścimy tekst. Narzędzie lassa pozwala zaznaczyć obszar za pomocą wielokątów (klikamy punktowo) lub odręcznie (wciskamy lewy klawisz myszy i przeciągamy).

Klikanie punktowe przydaje się wtedy, gdy chcemy zaznaczyć powierzchnię o regularnych brzegach, np. narożnik zdjęcia. W przypadku pomyłki, punkty można „chwycić” (kliknąć w nie myszą i przytrzymać), a następnie przesunąć. Kiedy jednak musimy zaznaczyć nieregularne kształty, np. sylwetki ludzi, warto wcisnąć lewy klawisz myszy i przeciągnąć po konturach. Aby dokończyć zaznaczenie, zamykamy obwód klikając w jeden z punktów (Rys. 13).

Rys. 13

Jeśli nie jesteśmy zadowoleni z zaznaczenia, możemy wcisnąć kombinację klawiszy Ctrl+Shift+A i spróbować od początku. Jeśli potrzebujemy wymazać tylko ostatni krok, wystarczy użyć skrótu Ctrl+Z.

Na zdjęciu, które służy nam w tym ćwiczeniu, zaznaczyłem obszar za dziewczynkami stojącymi przed tablicą z mapą miasta. Wykonany przeze mnie obrys został pokazany za pomocą przerywanej linii (Rys. 14).

Rys. 14

Zaznaczanie obszarów myszką wymaga wprawy, ale warto opanować tę umiejętność, ponieważ może się okazać przydatna w wielu innych projektach.

5. Kiedy mamy już zaznaczony obszar zdjęcia, możemy go lekko zamazać, tak aby wstawiony do obrazu tekst był bardziej wyraźny. W tym celu rozwijamy w górnym menu opcje: Filtry -> Rozmycie -> Rozmycie Gaussa (Rys.15).

Rys. 15

6. We właściwościach filtra ustawiamy promień rozmycia na 10 px, zarówno w poziomie, jak i w pionie, i klikamy „OK”. (Rys. 16).

Rys. 16

7. Tło zostało zamazane, czas więc wstawić tekst.  W tym celu wykorzystamy narzędzie oznaczone ikoną . We właściwościach narzędzia ustawiamy: czcionkę Arial Heavy, rozmiar tekstu 18 px oraz kolor tekstu – biały (Rys. 17).

Rys. 17

Następnie zaznaczamy prostokątem obszar w miejscu, gdzie ma być tekst. W edytorze wpisujemy informację, którą chcemy przekazać naszym czytelnikom, i klikamy „Zamknij” (Rys. 18).

Rys. 18

Może się zdarzyć, że edytor tekstu przysłoni nam obszar zdjęcia, na którym ma być widoczna informacja. Aby tego uniknąć, wystarczy przesunąć okno edytora.

8. Plakat jest już prawie gotowy. Możemy jeszcze zamazać chodnik za tablicą, aby uwypuklić pierwszy plan (Rys. 20: 1,2,3). Jest to dobre ćwiczenie zaznaczania odręcznego. Tym razem skorzystamy z właściwości narzędzia lasso. Zaznaczanie odręczne możliwe jest w czterech trybach. Aby „dodać do bieżącego zaznaczenia”, należy zaznaczyć drugi kwadrat od prawej (Rys. 19).

Rys. 19

Rys. 20

Ponownie otwieramy ustawienia filtra Gaussa (Rys. 16), ustawiamy takie same wartości, jakie przyjęliśmy dla tła tekstu, i klikamy „Zamknij”.  Następnie wybieramy kombinację klawiszy Ctrl+Shift+A, aby pozbyć się zaznaczenia (Rys. 21).

Rys. 21

Projekt jest gotowy! Możemy zapisać go na dysku, opublikować w Internetcie lub wydrukować. Ukończony projekt proponuję zapisać w formacie JPEG. W tym celu należy wybrać polecenie „Zapisz jako” (skrót: Shift+Ctrl+S) i na końcu nazwy pliku wpisać rozszerzenie .jpg. Można też zmienić samą nazwę pliku (Rys. 22).

Rys. 22

Gdy program GIMP „zapyta” o eksport pliku, należy kliknąć przycisk „Eksportuj” (Rys.23).

Rys. 23

Jeśli chcemy wydrukować nasz projekt, proponuję nie korzystać z programu GIMP. W tym celu lepiej skorzystać z darmowego programu IrfanView lub kreatora wydruku Windows.GIMP to doskonałe narzędzie, które pozwala stworzyć wiele projektów graficznych przydatnych w promowaniu działalności biblioteki. Dużą zaletą tego programu jest jego darmowość. Warto pamiętać o tym, że możemy zainstalować go na dowolnej liczbie komputerów w bibliotece i korzystać z niego bez ograniczeń.

Autor tekstu: Damian Zalewski

Autorka zdjęcia wykorzystanego w ćwiczeniu: Edyta Ulżyk