Biblioteka z „młodzieżą w działaniu” (poznaj projekty Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle)

Jednak jest to możliwe. Podobnie jak możliwe jest przekonanie młodych ludzi, że biblioteka może stać się dla nich nie tylko miejscem, w którym wypożycza się interesujące materiały, lecz także wartościowym partnerem. Takim, który dostrzeże ich potencjał, ułatwi realizację życiowych aspiracji czy pokaże nowe kierunki rozwoju.

Kolejną odsłonę serii „Inspiracje” poświęcamy projektom Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle, realizowanym we współpracy z młodzieżą, dla młodzieży lub z jej udziałem. Ufamy, że zawarte w nich oryginalne pomysły na działalność skierowaną do młodych ludzi staną się źródłem inspiracji dla wielu bibliotekarek i bibliotekarzy z bibliotek publicznych, pragnących zainteresować młodzież swoimi propozycjami.

Jasło to miasto powiatowe w województwie podkarpackim, o populacji ponad 37 tysięcy mieszkańców, malowniczo położone u podnóża Beskidu Niskiego. Działa tu biblioteka, która została już aż siedmiokrotnie uhonorowana nagrodami w ogólnopolskiej kampanii Fundacji ABCXXI „Cała Polska czyta dzieciom”, a niedawno zdobyła I miejsce w konkursie na najlepiej przeprowadzony Tydzień Bibliotek 2010 oraz wyróżnienie specjalne w konkursie Mistrz Promocji Czytelnictwa. Interesująca i warta podpatrzenia jest także działalność biblioteki skierowana do dorosłych mieszkańców Jasła i powiatu, np. pomysł „Klubu Powiększania Wyobraźni”, zrzeszającego miejscowych twórców i miłośników literatury. Jednak dziś pragniemy przybliżyć Państwu te inicjatywy MBP w Jaśle, których odbiorcami, realizatorami, twórcami lub współtwórcami są młodzi mieszkańcy Jasła i powiatu jasielskiego. Inicjatywy służące szczytnym celom, sprawiające, że biblioteka może odgrywać ważną rolę społeczną w swoim bezpośrednim otoczeniu. W Jaśle i w całym powiecie jasielskim występuje wysokie bezrobocie – blisko 30% mieszkańców powiatu to zarejestrowane osoby bezrobotne, a wśród nich najliczniejszą grupę stanowią właśnie ludzie młodzi. Oferując młodym przestrzeń, współpracę i możliwość sprawdzenia się w działaniu, biblioteka pomaga im rozwijać zdolności, poszerzać wiedzę i kształtować relacje w otoczeniu.

Młodzież w działaniu

MBP w Jaśle zrealizowała ponad 30 różnorodnych projektów, adresowanych głównie do dzieci i młodzieży, współfinansowanych ze źródeł zewnętrznych, w tym z programu Unii Europejskiej „Młodzież w działaniu”. W ramach programu powstały nieformalne grupy młodzieżowe, których członkowie wspólnie z biblioteką przygotowywali pomysły na działania służące lokalnej społeczności, a następnie sami je realizowali.

Jedną z nich jest „Ani-Musz” – grupa młodych ludzi pochodzących z Jasła i okolic, których „połączyło to, że… spędzali dużo czasu przed komputerem, brakowało im ruchu i dobrej zabawy. Za to mieli w sobie dużo entuzjazmu i ANI-MUSZU”. W 2010 roku w ramach programu „Młodzież w działaniu” zrealizowali projekt „Lacrosse”. Polegał on na odkrywaniu tradycyjnych gier i zabaw ruchowych, testowaniu ich, a następnie zapraszaniu do wspólnej zabawy dzieci i młodzież (m.in. wychowanków Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Jaśle), dorosłych (w tym słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku) i wszystkich chętnych mieszkańców Jasła i okolic.

W efekcie realizacji projektu powstał m.in. folder zawierający grę planszową, a na odwrocie opis projektu. Grupa Ani – Musz opisała w folderze projekt w następujący sposób:

„Lacrosse czyli…
…. dowód na to, że tradycyjne zabawy to świetny sposób na aktywny wypoczynek, rozwijanie pasji oraz przełamywanie barier w sobie i otaczającym nas świecie…

Co robiliśmy:

• stworzyliśmy pełen animuszu zespół do spraw dobrej zabawy,
• szukaliśmy, przypominaliśmy sobie, pytaliśmy rodziny i znajomych, testowaliśmy… aż powstała długa lista tradycyjnych gier i zabaw,
• zorganizowaliśmy spotkanie z dziećmi pod hasłem „Kiedy świat był jeszcze młody”, podczas którego po raz pierwszy wcieliliśmy się w role instruktorów dobrej zabawy,
• wzięliśmy udział w warsztatach pedagogiki zabawy Stowarzyszenia Klanza. Nauczyliśmy się, jak włączać do wspólnej zabawy dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym, oraz jak zagrać na starych gazetach lub na własnych palcach, czarować przy pomocy chusteczek, a także głośno wyrażać swoje JA, chwalić siebie i innych a przede wszystkim myśleć pozytywnie,
• dwukrotnie odwiedziliśmy wychowanków Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Jaśle, którym zaproponowaliśmy udział w odszukanych przez nas grach i zabawach. Poznaliśmy tam wspaniałych młodych ludzi i bardzo szybko przekonaliśmy się, że zabawy takie jak „Klasy”, „Mosty”, czy „Ciepło – zimno”, nie znają granic wieku ani choroby,
• spotkaliśmy się z członkami Uniwersytetu Trzeciego Wieku i „Klubu Powiększania Wyobraźni” Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle. Do naszej listy dopisaliśmy kolejne gry, zabawy, a także piosenki i wyliczanki. Otrzymaliśmy cenne wskazówki, by stawiać na wrażliwość, oraz wybierać zabawy które budzą twórczość, a nie konsumpcję,
• wychodząc z założenia, że sztuka zabawy może też polegać na zabawie sztuką spędziliśmy 3 dni w Uniwersytecie Ludowym Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej, gdzie poznaliśmy tajniki batiku i makramy – sami tworzyliśmy ozdoby ze sznurków i kolorowe obrazy malowane woskiem. Powstała nawet batikowa flaga projektu. Tam też odkryliśmy na nowo kolorowy świat baniek mydlanych,
• zwiedziliśmy Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach, gdzie odnaleźliśmy bohaterów naszych dobranocek oraz lalki, mebelki, samochodziki, kolejki i statki takie jak te, którymi bawiliśmy się jako dzieci. Z nostalgią obejrzeliśmy kolekcję drewnianych taczek, wózków i motyli na kółkach, wrażenie zrobiły też na nas marionetki, kostiumy i lalki teatralne, a wśród nich wróżki, rycerze i latające stwory,
• w Parku Miejskim w Jaśle zorganizowaliśmy „Egzamin z dobrej zabawy”, podczas którego podzieliliśmy się ze wszystkimi chętnymi efektami naszych projektowych poszukiwań. W programie imprezy znalazł się tor przeszkód w oparciu o zabawy sportowe, kąciki tradycyjnych gier i zabaw oraz wspólnego rysowania, błyskawiczne warsztaty makramy i batiku, olbrzymie bańki mydlane, i poszukiwanie ukrytych wśród drzew skarbów.
• w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle przygotowaliśmy wystawę o naszym projekcie,
• o wszystkim pisaliśmy na naszym blogu.

Co dał nam projekt:

• dużo zabawy,
• zapełnił czas – nie nudziliśmy się!!!
• odwagę w działaniu,
• mnóstwo satysfakcji,
• świadomość, że zabawa łączy,
• nowych przyjaciół.

Czego się nauczyliśmy:

• współpracy i współdziałania,
• wiary w siebie i własne pomysły,
• szacunku do ludzi i do pracy,
• otwarcia się na innych, przełamywania barier,
• twórczego myślenia i działania,
• organizacji imprez, prowadzenia spotkań, przygotowywania wystaw i wielu innych przydatnych rzeczy.

Drugą nieformalną grupą młodzieżową działającą przy jasielskiej bibliotece, jest grupa MAKAMZA, kończąca obecnie projekt „HAPPY legEND”. Projekt polega na zbieraniu legend związanych z Jasłem i okolicami oraz organizacji spotkań z mieszkańcami i innych wydarzeń promujących region. Członkowie grupy MAKAMZA brali też aktywny udział w obchodach Europejskiego Tygodnia Młodzieży, podczas którego promowali wśród swoich rówieśników idee wolontariatu i zachęcali do korzystania z możliwości, jakie daje młodym ludziom program „Młodzież w działaniu”.

„Młodzież w Działaniu” to program Unii Europejskiej skierowany do młodych ludzi w wieku od 13 do 30 lat oraz do pracowników młodzieżowych, wspierający uczestnictwo w kształceniu pozaszkolnym, czyli edukacji nieformalnej. Umożliwia nawiązywanie kontaktów międzynarodowych i wymianę doświadczeń. Zachęca do podejmowania różnorakich działań na rzecz społeczności lokalnej, służących również indywidualnemu rozwojowi. Promuje ideę zjednoczonej Europy.

Gry miejskie

Ciekawą formą pracy aktywizującą młodych ludzi i angażującą ich do prowadzenia samodzielnych działań są gry miejskie. Jasielska biblioteka, we współpracy z pedagogiem z I Liceum Ogólnokształcącego w Jaśle – dr Barbarą Sokołowską, zrealizowała dwie edycje projektu pt. „Literackie Gry Uliczne”, polegającego na przygotowaniu i przeprowadzeniu gier miejskich poświęconych literaturze polskiej. Pierwsza gra dotyczyła „Balladyny” Juliusza Słowackiego, a druga została poświęcona Czesławowi Miłoszowi.

Jak przebiegała literacka gra uliczna „Balladyna”:

Zadaniem uczestników było odnalezienie cytatów pochodzących z utworu „Balladyna”, ukrytych w różnych punktach miasta. Na początku trzy grupy młodzieży otrzymały koperty zawierające cytaty oraz wskazówki dotyczące przebiegu gry. Np. wskazówka o treści „To piosenka o takim Placku, co książek miał bez liku” prowadziła do Księgarni u Jacka, gdzie po spełnieniu określonego żądania, uczestnicy otrzymali cytaty i kolejne wskazówki. Przemieszczając się po mieście młodzi rozdawali cytaty z „Balladyny” przechodniom, którzy – choć zaskoczeni – reagowali na akcję bardzo pozytywnie. Finał gry odbył się na Rynku przy fontannie, gdzie odczytano wiersz napisany specjalnie na tę okazję przez uczniów I LO:

„(…) Ludzkość okrzyknęła Cię wieszczem,
My powiemy więcej jeszcze!
Boś rzęsiście postrzępioną twórczością rozjarzył
Szary-ciemnozaściankowy okrąg naszych marzeń.
Kąt polskiej literatury przeszedł w centrum świata.
Przez Ciebie piekło z niebem się poezją brata (…)”

W drugiej grze, poświęconej Czesławowi Miłoszowi, wzięli udział uczniowie 2 i 3 klasy liceum podzieleni na cztery grupy. Uczestnicy przemieszczając się po mieście specjalnie opracowanymi trasami wręczali przechodniom cytaty z utworów Miłosza, prosili też o wypełnienie krótkiej ankiety dotyczącej autora.

Akcja spotkała się z żywym zainteresowaniem mieszkańców – część z nich zaintrygowana pomysłem (i cytatami) przychodziła z nimi później do biblioteki.

„Słowo dźwiękiem pisane” – konkurs na audiobook

MBP w Jaśle zachęca mieszkańców do czytania na różne sposoby – odbywają się tu imprezy służące promocji książki i czytelnictwa, organizowane są spotkania z autorami, działa Dyskusyjny Klub Książki. Ale biblioteka pokazuje też wszystkim zainteresowanym inne możliwości kontaktu z literaturą, takie jak e-booki czy audiobooki. Na stronie biblioteki można znaleźć informacje o miejscach w Internecie zawierających darmowe książki elektroniczne i programach do ich odtwarzania. Ciekawą inicjatywą MBP skierowaną do młodzieży był konkurs na audiobook pod hasłem „Słowo dźwiękiem pisane”, zorganizowany w ramach projektu „Literacki Park”. Przedmiotem konkursu było nagranie dowolnie wybranego fragmentu książki lub wiersza współczesnego autora na nośniku elektronicznym umożliwiającym odsłuchanie nagrania. Nagrodzone prace zostały opublikowane w serwisie YouTube – można ich posłuchać tutaj, tutaj, tutaj i tutaj.

Konkurs Literackiej Twórczości Dzieci i Młodzieży

Utalentowana literacko młodzież ma w jasielskiej bibliotece dobrego sojusznika. Corocznie od 1995 roku Miejska Biblioteka Publiczna we współpracy ze Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich, Oddziałem w Jaśle organizuje Konkurs Literackiej Twórczości Dzieci i Młodzieży, w którym mogą wziąć udział młodzi autorzy z całej Polski. Początkowo konkurs adresowany był do uczniów szkół podstawowych z Jasła i okolicznych gmin. Od roku 2000 jego uczestnikami stali się gimnazjaliści, a rok później – uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Dzięki Internetowi konkurs zwiększył swój zasięg – od 2006 roku biorą w nim udział osoby pochodzące z różnych części kraju.

Dotychczas w Konkursie Literackiej Twórczości Dzieci i Młodzieży uczestniczyło prawie 3 300 młodych ludzi, którzy nadesłali ponad 8 850 wierszy i opowiadań. Organizatorzy dbają o oprawę artystyczną finału konkursu, który odbywa się na sali widowiskowej jasielskiego domu kultury, z udziałem ok. 400 osób, w tym przedstawicieli władz samorządowych. Konkursowi towarzyszą dodatkowe atrakcje, takie jak spotkania z autorami, teatrem poetyckim, muzyką i tańcem. Co roku przygotowywane są wystawy poświęcone laureatom, a informacje o konkursie ukazują się na łamach czasopism literackich i na licznych portalach. Laureaci KLTDiM byli nagradzani także w innych konkursach literackich. Niektórzy cały czas tworzą, ale są też tacy, dla których pisanie było tylko epizodem, który mile wspominają.

Po każdej edycji Konkursu Literackiej Twórczości Dzieci i Młodzieży ukazuje się publikacja – tomik z utworami laureatów, którego tytuł tradycyjnie pochodzi z jednego z utworów konkursowych. Dotychczas ukazało się 16 tomików – dla większości młodych twórców są one spełnieniem marzeń o własnym literackim debiucie. Jeden z jurorów – poeta i krytyk Grzegorz Kociuba – pisał we wstępie do ubiegłorocznego, jubileuszowego tomiku, zatytułowanego „Nieoczywiste myśli”:

„Wiersze gimnazjalistów pokazują z jednej strony ich fascynacje literackie, z drugiej stanowią próby własnego języka, w którym piszący starają się wypowiedzieć intensywność własnych przeżyć. I wreszcie wiersze i opowiadania autorów ze szkół ponagimnazjalnych. Te nagrodzone  i wyróżnione z powodzeniem mogłyby znaleźć się na łamach profesjonalnych pism literackich. Widać w tych utworach dużą kulturę literacką, a także charakter i temperament piszących oraz autentyczny spór ze światem o … imponderabilia. Siedemnasto-, osiemnastolatkowie to ludzie wrażliwi i nadwrażliwi, ale zarazem odważni i bezkompromisowi w krytycznym nazywaniu trudnych, bolesnych aspektów naszego świata…”.

Tekst: Agnieszka Koszowska

Materiały do tekstu i zdjęcia: Miejska Biblioteka Publiczna w Jaśle