Szybciej, taniej, wygodniej, aktywniej… Co daje internet osobom w wieku 50+

Internet odgrywa coraz większą rolę w niemal wszystkich dziedzinach ludzkiego życia – osoby z niego niekorzystające są więc pozbawione wielu możliwości, szans i dobrodziejstw, jakie oferują dziś nowoczesne technologie. Co więcej, wysoki odsetek Polaków wykluczonych cyfrowo (niemal 1/3 społeczeństwa) to we współczesnym świecie poważna przeszkoda w rozwoju i modernizacji całego kraju.

Wykluczenie cyfrowe jest zjawiskiem złożonym i ma wiele przyczyn. W Polsce głównym powodem niekorzystania z internetu, szczególnie wśród osób po 50. roku życia, są bariery kompetencyjne: brak umiejętności korzystania i wiedzy o możliwościach, jakie oferuje internet. Drugą poważną przyczyną jest brak motywacji i potrzeby korzystania: osoby e-wykluczone nie widzą dla siebie miejsca w cyfrowym świecie, nie dostrzegają żadnych potrzeb, które mogłyby zaspokajać za pośrednictwem internetu. Istotne są także bariery psychologiczne: obawa przed zagrożeniami związanymi z korzystaniem z sieci, niechęć do internetu i przekonanie o jego bezużyteczności. Osoby w wieku 50+ często uważają, że „to nie jest ich świat” i że nic nie tracą funkcjonując poza nim. Przeszkody finansowe i infrastrukturalne (brak pieniędzy, sprzętu czy dostępu do sieci) to także bariery utrudniające korzystanie z sieci, jednak mają one mniejsze znaczenie niż wymienione wcześniej czynniki „miękkie”.

Źródło: D. Batorski: Społeczne uwarunkowania i konsekwencje korzystania z Internetu. Warszawa 2006 

W realizowanych w Polsce programach informatyzacji główny cel stanowi zwykle rozwój infrastruktury sprzętowej i sieciowej. Niewiele dotychczas przeprowadzono działań, których celem byłoby podnoszenie poziomu kompetencji cyfrowych oraz uświadamianie osobom niekorzystających z internetu korzyści i dobrodziejstw z tym związanych. Z wniosków i rekomendacji zawartych w ww. raportach wynika, że komunikowanie o korzyściach powinno polegać na pokazywaniu konkretnych zastosowań internetu, narzędzi, serwisów i usług w odniesieniu do codziennych potrzeb życiowych i sytuacji dobrze znanych osobom e-wykluczonym.

Bibliotekarze – z racji wykonywanego zawodu posiadający wiedzę i umiejętności w zakresie posługiwania się źródłami informacji – mogą pełnić rolę przewodników po świecie internetu, elektronicznych zasobów i usług. Takie zadania mogą także realizować lokalni animatorzy edukacji cyfrowej – Latarnicy Polski Cyfrowej Równych Szans: wolontariusze, pracownicy organizacji pozarządowych czy instytucji publicznych, działający na wsiach, w małych miastach, dzielnicach czy na osiedlach. Niektórzy z Latarników są także pracownikami bibliotek, inni mogą stać się partnerami bibliotekarzy w realizacji działań edukacyjnych, mających na celu przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu i popularyzowanie korzystania z internetu.

Zarówno bibliotekarzom, jak i Latarnikom może się przydać krótkie zestawienie korzyści z internetu, odpowiadających im ludzkich potrzeb oraz przykładów konkretnych zastosowań stron WWW, serwisów i usług. Zestawienie zostało opracowane na podstawie efektów szkolenia „Czas na Latarników! Lokalni animatorzy edukacji cyfrowej w akcji”, które odbyło się w dniach 26-27 lipca 2011 r. w Zielonce koło Warszawy. Uczestnicy szkolenia, pracujący w grupach metodą warsztatową, zaproponowali możliwe dziedziny życia (obszary aktywności) osób w wieku 50+ oraz przydatne zastosowania internetu wraz z przykładowymi usługami i serwisami dostępnymi w sieci.

Zaproponowane dziedziny (obszary aktywności) to:

• Edukacja, zdobywanie i poszerzanie wiedzy
• Hobby
• Sport, aktywny wypoczynek
• Podróże
• Zakupy
• Komunikacja
• Kontakty międzyludzkie
• Finanse
• Zdrowie
• Prawo
• Sprawy urzędowe, udział w życiu publicznym
• Kultura
• Informacja i media
• Praca, aktywność zawodowa
• Magazynowanie dokumentów i publikacja własnej twórczości
• Ciekawostki

Korzyści z zastosowań internetu w wymienionych dziedzinach i obszarach aktywności dla osób w wieku 50+, odpowiadające ich potrzebom życiowym, mogą być następujące: 

• Bliższe i częstsze kontakty z rodziną i przyjaciółmi (potrzeba więzi społecznych, kontaktu z ludźmi, przynależności)
• Oszczędność czasu i pieniędzy (podstawowe potrzeby bytowe)
• Komfort, wygoda, wyższa jakość życia (potrzeba sukcesu, stabilizacji, bezpieczeństwa)
• Samodzielność, niezależność  (potrzeba stabilizacji i bezpieczeństwa)
• Rozwijanie umiejętności, poszerzanie wiedzy (potrzeba samorozwoju, samorealizacji, szacunku, uznania)
• Większa aktywność społeczna i zawodowa (potrzeba bycia potrzebnym, akceptacji w środowisku, samorealizacji, szacunku i uznania)
• Poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena (potrzeba sukcesu, stabilizacji, bezpieczeństwa)
• Zdrowy tryb życia (potrzeba zdrowia i dobrego samopoczucia)

Pokazując możliwości internetu osobom posiadającym niską motywację i negatywne przekonania o technologii i swoim miejscu w cyfrowym świecie, warto odwoływać się do ich potrzeb osobistych, sytuacji życiowej i zainteresowań. Przykładowe zastosowania Internetu w poszczególnych dziedzinach życia i obszarach  aktywności mogą być następujące:

Edukacja, zdobywanie i poszerzanie wiedzy

• sieć Internet jako źródło informacji umożliwiające zdobycie czy poszerzenie wiedzy oraz nowych umiejętności;
• możliwość korzystania z bogatych zasobów informacyjnych: słowników, encyklopedii, książek, czasopism, artykułów popularno-naukowych, portali tematycznych;
• możliwość uzyskania informacji o ofertach kursów, zajęć i szkoleń, organizowanych przez placówki edukacyjne, biblioteki, domy kultury, Uniwersytety III wieku itp.;
• przykładowe serwisy i usługi: Wikipedia, Słownik Języka Polskiego PWN, Encyklopedia PWN, Google Tłumacz, serwis Uniwersytetów III Wieku, Klub Młodego Odkrywcy</a>;
• korzyści: rozwijanie umiejętności, poszerzanie wiedzy; większa aktywność społeczna i zawodowa; poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena.

Hobby

• możliwość korzystania z przydatnych informacji dotyczących pasji, hobby i zainteresowań, w tym przepisów kulinarnych, rysunków, instrukcji, porad, wzorów czy pomysłów do samodzielnego wykorzystania (dotyczących np. robótek ręcznych, hodowli roślin, haftu, wikliniarstwa, krawiectwa, modelarstwa itp.), możliwość ukończenia nieodpłatnych kursów internetowych;
• udział w dyskusjach na grupach i forach dyskusyjnych – możliwość spotkania osób o podobnych zainteresowaniach, wymiany doświadczeń, uzyskania odpowiedzi na pytania, rozwiązania problemów;
• przykładowe strony: Szydełkowanie, wzory i porady, http://www.kulinaria.pl/, MojeGotowanie.pl</a>; 
• korzyści: rozwijanie umiejętności, poszerzanie wiedzy; samodzielność, niezależność; poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena.

Sport, aktywny wypoczynek

• sieć Internet jako źródło informacji pozwalające uzyskać informacje na temat różnych sposobów aktywnego spędzania czasu, kursów i wydarzeń organizowanych w okolicy (np. zajęcia z nordic walking w bibliotece, kurs jogi, rajd rowerowy);
• możliwość korzystania z serwisów tematycznych dla pasjonatów aktywnego spędzania czasu, np. dla miłośników wędkarstwa (opisy łowisk, przynęty, porady, kalendarze połowu), grilla (np. porady dotyczące sprzętu, przepisy kulinarne), ogrodnictwa (projektowanie ogrodów, hodowla roślin);
• przykładowe strony: Przepisy z grilla, mutarordom.pl – Ogród i otoczenie, Nordic Walking</a>;
• korzyści: komfort, wygoda, wyższa jakość życia; poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena; zdrowy tryb życia.

Podróże

• możliwość uzyskania informacji, dzięki którym można zaplanować podróż, przygotować się do niej, znaleźć korzystne oferty biur turystycznych;
• wirtualne podróże po świecie – zabytkach, bibliotekach, obiektach, muzeach, galeriach sztuki (atrakcyjne szczególnie dla osób, które nie mogą podróżować);
• sieć Internet jako źródło informacji teleadresowych i lokalizacyjnych – o położeniu miejscowości, miejsc i obiektów, adresach i odległościach między nimi;
• przykładowe strony: serwisy biur turystycznych specjalizujących się w ofercie dla seniorów, bazy noclegowe, Mapy Google, Happy Weekend – ciekawe miejsca w Polsce, polskie szlaki.pl, wirtualne muzea – Luwr, Wirtualne Muzeum Powstania Warszawskiego, Zumi.pl, Odległości.pl</a>;
• korzyści: oszczędność czasu i pieniędzy , komfort, wygoda, wyższa jakość życia, samodzielność, niezależność.

Zakupy

• sieć Internet jako źródło informacji o cenach produktów i usług (porównywanie cen), recenzjach i opiniach, zniżkach, okazjach i promocjach;
• możliwość dokonania zakupów przez internet, sprzedaży i kupna na aukcjach i serwisach zakupów grupowych;
• przykładowe strony: Nokaut.pl, Skąpiec.pl, Ceneo, Allegro.pl, Zakupy grupowe w Internecie, CoŁaska.pl</a>;
• korzyści: oszczędność czasu i pieniędzy; samodzielność, niezależność.

Komunikacja

• Internet – źródło informacji nt. sieci transportu i połączeń komunikacyjnych (rozkłady jazdy, wyszukiwarki połączeń ogólnopolskich i lokalnych, informacje o cenach biletów, wskazówki „jak dotrzeć na miejsce”);
• możliwość dokonania rezerwacji on-line, zakupu (i wydruku) biletów, (w przypadku linii lotniczych) odprawa on-line;
• przykładowe strony: Twój plan podróży – rozkład jazdy pociągów, ZTM Warszawa, jakdojade.pl, strony firm komunikacyjnych, serwisy linii lotniczych;
• korzyści: oszczędność czasu i pieniędzy; samodzielność, niezależność.

Kontakty międzyludzkie

• internet jako medium komunikacyjne – możliwość kontaktowania się z innymi osobami (indywidualnie lub grupowo) za pomocą różnych narzędzi, programów i usług, przesyłania listów elektronicznych, informacji i dokumentów, rozmów (także wideo), nawiązywania i podtrzymywania znajomości;
• tworzenie wirtualnych społeczności i uczestnictwo w ich życiu;
• przykładowe strony i usługi: Facebook, nk.pl, Skype, Sympatia.pl</a>;
• korzyści: bliższe i częstsze kontakty z rodziną i przyjaciółmi; większa aktywność społeczna i zawodowa.

Finanse

• możliwość samodzielnej obsługi elektronicznych kont bankowych (bez konieczności wychodzenia z domu i stania w kolejkach), realizacji operacji bankowych (płatności, przelewów) na korzystnych warunkach finansowych;
• możliwość korzystania z bogatej oferty usług finansowych (funduszy inwestycyjnych, kredytów, giełdy, ubezpieczeń), wyszukiwania darmowych porad lub osób czy instytucji oferujących odpłatnie doradztwo finansowe;
• przykładowe strony: serwisy internetowe banków, towarzystw ubezpieczeniowych, Money.pl, Przelicznik walut, Giełda w Onet.pl</a>;
• korzyści: oszczędność czasu i pieniędzy; samodzielność, niezależność; komfort, wygoda, wyższa jakość życia.

Zdrowie

• sieć Internet jako źródło informacji o rynku medycznym w Polsce – lekarzach, przychodniach, szpitalach, laboratoriach, sanatoriach; możliwość poznania opinii pacjentów o lekarzach i placówkach medycznych, zarejestrowania się do lekarza on-line (w przypadku niektórych przychodni czy centrów medycznych);
• możliwość korzystania z ofert aptek internetowych (często korzystniejszych finansowo niż oferta aptek tradycyjnych);
• sieć Internet jako źródło informacji – o medycynie naturalnej, profilaktyce medycznej, zdrowym odżywianiu się i zasadach zdrowego trybu życia;
• przykładowe strony: serwisy aptek internetowych, przychodni, centrów medycznych, laboratoriów i szpitali, bazy danych medycznych, Ranking Lekarzy, RynekMedyczny.pl, Encyklopedia Zdrowia, Gazeta.pl Zdrowie</a>;
• korzyści: zdrowy tryb życia; oszczędność czasu i pieniędzy.

Prawo

• bogate źródła informacji prawnej (serwisy tematyczne, bazy przepisów prawa, wzorów pism urzędowych i dokumentów prawnych, darmowe porady prawne);
• możliwość wyszukania osób i instytucji zajmujących się świadczeniem usług prawnych;
• możliwość wygodnego korzystania z przepisów prawnych (np. ujednolicone teksty ustaw w bazie Internetowy System Aktów Prawnych</a>);
• przykładowe serwisy: Sejm RP – Prawo, e-prawnik.pl</a>;
• korzyści: oszczędność czasu i pieniędzy; samodzielność, niezależność; komfort, wygoda, wyższa jakość życia.

Sprawy urzędowe, udział w życiu publicznym

• możliwość uzyskania informacji na temat pracy urzędów państwowych, samorządów, władz centralnych i lokalnych polityków, monitorowania władz i oceniania ich (dzięki czemu można w sposób bardziej świadomy podejmować decyzje np. podczas wyborów);
• możliwość załatwiania spraw urzędowych drogą elektroniczną (np. składania rocznych zeznań podatkowych) i przyśpieszania innych spraw poprzez wyszukanie, wypełnienie i wydrukowanie stosownych formularzy ze strony urzędów;
• przykładowe strony: Sejmometr, BIP, Sejm RP, Salon24, Baza wiedzy ZUS, serwisy urzędów i instytucji państwowych i samorządowych;
• korzyści: większa aktywność społeczna i zawodowa; poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena.

Kultura

• sieć Internet – źródło informacji o dorobku kulturowym świata, kraju i regionu, a także o ofertach kulturalnych państwowych i samorządowych instytucji kultury czy firm komercyjnych oraz o zasadach korzystania z nich;
• dostęp do treści kulturowych: opublikowanych w internecie tekstów literackich, dostępnych np. w bibliotekach cyfrowych, książek elektronicznych dostępnych odpłatnie i nieodpłatnie, filmów, muzyki, kopii cyfrowych dzieł sztuki;
• możliwość korzystania z dóbr kultury zgodnie z własnymi preferencjami (zwiedzanie wirtualnych muzeów, oglądanie detali obrazów, powiększenie czcionki przy czytaniu książek);
• przykładowe strony: WolneLektury.pl, serwisy bibliotek, muzeów, kin i teatrów, biblioteki cyfrowe, Kinoplex.gazeta.pl, Kultura – informacje ze świata kultury, portal Europeana</a>; 
• korzyści: oszczędność czasu i pieniędzy; rozwijanie umiejętności, poszerzanie wiedzy; poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena.

Informacja i media

• środki masowego przekazu w internecie: internetowe edycje gazet i czasopism (które stopniowo wypierają z rynku edycje drukowane), serwisy radiowe i telewizyjne, możliwość słuchania audycji radiowych i programów telewizyjnych (także seriali) z kraju i ze świata;
• najświeższe informacje na portalach informacyjnych (wiadomości, sport, pogoda itp.) dostępne za darmo, w dowolnej chwili, 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu;
• możliwość zamieszczania i czytania ogłoszeń w gazetach, bazach danych, serwisach i portalach;
• transmisje internetowe z wydarzeń artystycznych i innych;
• przykładowe strony: Polskie Radio, Telewizja Polska SA, Ipla – telewizja internetowa, Radio BBC, serwisy czasopism i gazet, portale internetowe, np. Onet.pl, Wirtualna Polska i inne, Gratka.pl</a>;
• korzyści: oszczędność czasu i pieniędzy; rozwijanie umiejętności, poszerzanie wiedzy.

Praca, aktywność zawodowa

• sieć Internet – źródło informacji o rynku pracy w Polsce i zagranicą (bazy ogłoszeń, wzory dokumentów, wskazówki i porady, podpowiedzi osób z branży, inicjatywy dla seniorów, np. wolontariat w organizacjach pozarządowych);
• możliwość darmowej publikacji własnego curriculum vitae w bazach ofert pracy;
• przykładowe strony: GazetaPraca.pl, Praca.pl, Senior.pl Praca, GoldenLine.pl</a>;
• korzyści: większa aktywność społeczna i zawodowa; rozwijanie umiejętności, poszerzanie wiedzy; poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena.

Magazynowanie dokumentów i publikacja własnej twórczości

• możliwość przechowywania własnych dokumentów i twórczości (literackiej, fotograficznej, muzycznej, filmowej) on-line w tzw. „chmurze” oraz dostępu do nich z dowolnego komputera podłączonego do internetu;
• sposób na zaprezentowanie innym swojej twórczości, podzielenie się i pochwalenie swoimi dokonaniami;
• przykładowe strony: Dokumenty Google, Picasa Web Albums, Onet.pl Foto, Flickr</a>;
• korzyści: poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena.

Ciekawostki

• Internet – bogate źródło wiedzy o instytucjach i konkretnych osobach – możliwość wyszukania szczegółowych informacji o ludziach (wywiadów, danych z serwisów społecznościowych, fotografii), ciekawostek (np. zdjęć satelitarnych różnych obiektów), zabawnych i zaskakujących informacji, humoru, gier i zabaw;
• przykładowe strony: Mapy Google, Ciekawostki.eu, Tipy.pl</a>;
• korzyści: poczucie satysfakcji, lepsze samopoczucie, wyższa samoocena.

Autorka tekstu: Agnieszka Koszowska