Diagnoza potrzeb dzieci i młodzieży uciekających przed wojną w Ukrainie. Cz. 2. Perspektywa społeczności ukraińskiej w Polsce

Badanie pokazało przede wszystkim, jak zróżnicowane są potrzeby dzieci i młodzieży ze względu na wybraną ścieżkę edukacji. Szczególnie wymagająca jest sytuacja dzieci uczących się równolegle w systemie polskim i ukraińskim. Wybór szkoły jest trudny: osoby z Ukrainy mają nadzieję na szybki powrót do ojczyzny, ale jednocześnie pragną stabilności i chcą budować dobre relacje w Polsce, która stała się dla nich drugim domem. Z kolei dzieci uczące się tylko zdalnie w szkole ukraińskiej online często mierzą się z samotnością, wyobcowaniem i wycofują się z relacji rówieśniczych. Wybór wyłącznie polskiej szkoły również nie jest pozbawiony wad. Szczególnie młodsze dzieci tracą kontakt z językiem ukraińskim, nie potrafią pisać i czytać w rodzimym języku.

Raport jest wynikiem badań jakościowych w postaci 80 wywiadów z osobami reprezentującymi urzędy, 93 wywiadów z pracownikami organizacji pozarządowych oraz 142 wywiadów z osobami z Ukrainy. Zastosowano również metodę gromadzenia anonimowych wypowiedzi w postaci tzw. „gadających ścian”(w 43 miejscowościach w Polsce). Jest to w świetle naszej wiedzy największe jak dotąd badanie jakościowe poświęcone omawianej tematyce.

Najważniejsze wnioski dotyczące dzieci i młodzieży:

• Kluczowe znaczenie dla sytuacji dzieci/młodzieży ma typ szkoły, w której się uczą.
• Osoby realizujące równolegle program polskiej i ukraińskiej szkoły są przemęczone, zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie.
• Określenie „nauka w ukraińskiej szkole online” okazało się pojemnym „parasolem”, pod którym mieszczą się bardzo różnorodne formy uczenia się.
• Alarmująca jest sytuacja najmłodszych uczniów – dzieci tracą kontakt z własnym językiem, pierwsze litery pisały już po polsku, a w ojczystym języku nie czytają i nie piszą.
• Dobrą wiadomością jest to, że coraz więcej osób spędza po szkole czas z rówieśnikami i rówieśniczkami w grupach polsko-ukraińskich. Wcześniej dzieciom i młodzieży nawiązanie bliższych relacji rówieśniczych sprawiało dużą trudność.
• Niestety w szkołach zdarza się odtrącanie czy dokuczanie ze strony rówieśników i rówieśniczek. Potrzebne jest wsparcie w edukacji międzykulturowej i budowaniu dobrych relacji w grupach. Problem dotyczy zwłaszcza młodzieży.
• Zarówno dzieci, jak i młodzież, bardzo potrzebują wsparcia psychologicznego. Mają za sobą doświadczenia wojny i emigracji, a ponadto z konieczności przejmują obowiązki osób dorosłych, takie jak opieka nad młodszym rodzeństwem (kosztem np. chodzenia do szkoły), tłumaczenie na język polski dla swoich opiekunów itp. Ogromnym problemem jest także brak bezpiecznego miejsca i często trudne warunki mieszkaniowe.
• Najmłodsze dzieci również potrzebują specjalistycznego wsparcia. Część z nich nie mówi w ogóle, choć są w wieku, w którym już od dłuższego czasu powinny.
• Dzieci – niezależnie od wieku, choć najbardziej młodzież – potrzebują bezpiecznej przestrzeni. A ponieważ są przeciążone zadaniami – również więcej możliwości decydowania o tym, co robić w wolnym czasie.

Najważniejsze wnioski dotyczące osób dorosłych:

• Kluczową potrzebą jest intensywna nauka języka polskiego. Znajomość języka jest kluczem do samodzielności, niezależności i poczucia bezpieczeństwa i stabilności w Polsce.
• Potrzebna jest również pomoc w poznaniu zamieszkiwanej miejscowości, tak aby zwiększyć poczucie bezpieczeństwa oraz samodzielność osób (np. topografia urzędów, placówek służby zdrowia itp.)
• Podobnie jak w polskich rodzinach, matkom i opiekunom/opiekunkom najmłodszych dzieci szczególnie trudno jest podjąć pracę ze względu na ograniczony dostęp do żłobków.
• Bardzo istotne jest wsparcie w zrozumieniu zasad polskiego rynku pracy, a także umożliwienie nostryfikacji dyplomów poświadczających zawodowe kwalifikacje.
• Rodzice są gotowi poświęcić swoje potrzeby, by zapewnić dzieciom wszystko, co niezbędne. Jednak w dłuższej perspektywie nie będą w stanie tego zrobić, jeśli nie zajmą się również własnym dobrostanem. Choć wcześniej obserwowaliśmy nieufność wobec wsparcia psychologicznego, obecnie osoby z Ukrainy same deklarują, że bardzo go potrzebują.
• W trudnej sytuacji znajdują się osoby starsze, które wydają się grupą w najmniejszym stopniu objętą wsparciem.

Zapraszamy do korzystania!