Gdzie jest wielokulturowość?

Scenariusz przygotowany w ramach realizacji zadania "Ogólnopolski kongres bibliotek: Włącz różnorodność!" – propozycja działań dla bibliotek (i nie tylko), pracujących z lokalnymi społecznościami.

Grupa docelowa: młodzież/seniorzy/nowi użytkownicy lub inne grupy skupione wokół biblioteki (np. Dyskusyjne Kluby Książki)
Wielkość grupy: do 20 osób

Czas przygotowania: kilka dni

Czas realizacji: 2 godziny

Cele 

  • Budowanie tożsamości lokalnej opartej na wielokulturowości, poznawanie lokalnej historii.
  • Wprowadzenie tematu wielokulturowości do biblioteki.
  • Wprowadzenie do przeprowadzenia lokalnej diagnozy wielokulturowej.

Metoda: opis kolejnych kroków do wykonania  

Warsztat zaprojektowany jest dla grupy, której członkowie już się znają. Jeśli chcesz przeprowadzić ten warsztat dla osób, które się nie znają – warto zacząć od krótkiego ćwiczenia integracyjnego.

1. Wstęp – skąd się tutaj wzięłam/wziąłem?  (15 min.)

Opowiedz, na czym będzie polegał warsztat i dlaczego biblioteka zajmuje się tematem wielokulturowości. Następnie – ponieważ poszukiwanie wielokulturowości można zacząć od siebie – zaproponuj „rundkę”.
Każda osoba odpowiada na pytania: Jak się znalazła w tym mieście/miejscowości? Czy jej rodzina mieszka tu od wielu pokoleń? A może jest przedstawicielką pierwszego pokolenia mieszkańców tego miasta?
Po odsłuchaniu odpowiedzi osoba prowadząca warsztat podsumowuje je i odnosi do wielokulturowości.
Warto podkreślić, że za każdym z nas stoi jakaś wielokulturowa historia, pochodzimy z różnych stron świata, kiedyś nasi przodkowie czuli się w tym miejscu nowi, przyjezdni. Jeśli w wypowiedziach pojawiły się wątki wielokulturowe (np. wspomnienia dotyczące grup, które już nie mieszkają w miejscowości, albo rodzinnych pamiątek pochodzących z różnych stron świata) warto je podkreślić .

2. Czym jest wielokulturowość ? (10 min.)

Osoba prowadząca zadaje pytanie o skojarzenia osób uczestniczących związane z wielokulturowością. Wypisuje wszystkie pojawiające się skojarzenia na dużej, widocznej dla wszystkich kartce (np. na flipcharcie). Następnie podsumowuje zebrane skojarzenia i podaje definicję wielokulturowości.

3. W poszukiwaniu wielokulturowości (45 min.)

Osoby uczestniczące dzielą się na 3-4 mniejsze grupy (np. 5-osobowe). Każda grupa ma za zadanie zapisać na dużych kartkach jak najwięcej lokalnych przejawów wielokulturowości. Interesuje nas zarówno przeszłość, jak i teraźniejszość.

Pytania pomocnicze dla grup: Kto tworzył naszą miejscowość? Jakie grupy zamieszkiwały ten region? Co architektura mówi nam o przeszłości? Gdzie można spotkać przedstawicieli innych kultur/narodów (np. szkoła, bazar, przychodnia, gospodarstwa rolne)? Jakie symbole i miejsca (np. bary, restauracje) są wielokulturowe? Czy zamieszkują tu mniejszości narodowe i etniczne już od dawna żyjące w Polsce (np. Łemkowie), czy nowo przybyli uchodźcy lub migranci ekonomiczni (np. z Wietnamu lub Ukrainy)? 

Można też zwrócić uwagę na tygodnie narodowe w niektórych sklepach (np. tydzień francuski, hiszpański) i charakterystyczne dla danych regionów czy krajów produkty spożywcze, nazwy ulic i placów (obecne i historyczne), patronów szkół itd.

Po zakończeniu pracy grupy prezentują sobie nawzajem jej efekty.
Osoba prowadząca podsumowuje zebrane informacje i uzupełnia je o dane, które się nie pojawiły.
W tym miejscu warto przytoczyć  dane liczbowe (np. jaki procent mieszkańców stanowiła tu przed wojną społeczność żydowska, jaki  procent mieszkańców stanowią dziś grupy mniejszościowe).
Warto wspólnie się zastanowić, co w przypadku naszej miejscowości/regionu oznacza „wielokulturowość”? Termin ten można też rozumieć szerzej – odnosić go nie tylko do różnych religii czy narodów, ale też różnych stylów życia, subkultur itd.

4. Mapa, czyli co lubię (35 min.)

Na dużej, wcześniej przygotowanej mapie miejscowości zaznaczcie wielokulturowe miejsca. Następnie porozmawiajcie o tym, co lubicie w tych miejscach, co jest dla Was w nich ciekawe.
Pojawiające się określenia można również dopisać do mapy (np. smakowicie pachnie – przy barze z kebabami; piękna architektura – przy starej pożydowskiej kamienicy; jest tanio – przy targowisku, na którym sprzedają obcokrajowcy; imponująca biografia – przy nazwie ulicy Zamenhofa).

5. Ciekawość (15 min.)

Już wcześniej, w trakcie rozmawiania o wielokulturowym mieście, mogły się pojawić różne pytania. Takie jak: Skąd wiadomo, że w tej kamienicy mieszkali Żydzi? Dlaczego Czeczeni sprzedają na targu jogurty? Jak się mieszka Ukraińcom w naszej miejscowości? Co to jest „kimchi”?

Na koniec warsztatu warto zebrać wszystkie pytania, które przychodzą osobom uczestniczącym do głowy. Zebrane pytania mogą być inspiracją do kolejnych wielokulturowych działań biblioteki. Dzięki temu działania te będą odpowiedzią na rzeczywiste potrzeby i zainteresowania użytkowników.

Zaproponuj rundkę kończącą warsztat: daj osobom uczestniczącym trzy minuty na zastanowienie się i zapisanie pytania; następnie każda osoba mówi, czego chciałaby się dowiedzieć o lokalnej wielokulturowości.

Potrzebne materiały

  • Duża mapa miejscowości (najprościej jest wyświetlić z projektora na dużą płachtę szarego papieru mapę, a następnie odrysować ją; przygotowywanie mapy może być też działaniem realizowanym razem z osobami uczestniczącymi).
  • Informacje dotyczące mniejszości zamieszkujących region (poszukując danych liczbowych można skorzystać np. z danych GUS-u).

Osoba prowadząca

  • Zna historię lokalną miejscowości.
  • Wie, czym jest wielokulturowość.

Źródła wiedzy, materiałów i inspiracji

  • Podręcznik „Wielokulturowa biblioteka”
  • Portal rownosc.info (znajdziesz tu m.in. definicję wielokulturowości)
  • Portal Wirtualny Sztetl (www.sztetl.org.pl) – źródło informacji o lokalnej historii polskich Żydów
  • Nagranie webinarium „Promocja wrażliwa na wielokulturowość”, dostępne na YouTube: youtu.be/4t-Hh78-2fA
  • Nagranie webinarium „Jak się uczyć o wielokulturowości w bibliotece”, dostępne na YouTubie: youtu.be/5RTJhRJWzBYRekomendacje

Warsztat może być punktem wyjścia do serii spotkań wielokulturowych.
Dobrym rozwinięciem warsztatu jest np. wielokulturowy spacer. Spacer może być związany z współczesną lub historyczną wielokulturowością miejscowości. Możecie wspólnie przejść po okolicy, uważnie się jej przyglądając, fotografując wielokulturowe przestrzenie i rozmawiając z ludźmi pochodzącymi z różnych kultur.
Spacer po miejscowości można też połączyć z wyszukiwaniem nazw ulic nawiązujących do wielokulturowości. Dobrym pomysłem może być np. poszukiwanie ulic nazwanych na cześć osób wywodzących się z innych kultur, połączone ze zbieraniem informacji na temat tych postaci.
Zdjęcia lub nagrane w trakcie spaceru wywiady mogą być ciekawym uzupełnieniem mapy – warto je później wyeksponować w bibliotece.
Zrobione przy okazji spaceru zdjęcia mogą też posłużyć do projektowania plakatów i zaproszeń na kolejne wydarzenia wielokulturowe w bibliotece.
Wielokulturowe dziedzictwo może być niewidoczne, jeśli nie wiadomo, jak go szukać. Spacer można poprzedzić spotkaniem z ekspertem, który np. opowie o znaczeniu różnych motywów w lokalnej architekturze i o tym, jak szukać wielokulturowych śladów (np. żydowskich kuczek albo balkonów z miejscem do wstawiania szabasowych świec).

Autorka scenariusza: Lena Rogowska

Scenariusz przygotowany w ramach realizacji zadania „Ogólnopolski kongres bibliotek: Włącz różnorodność!”. Propozycja działania do realizacji w bibliotece (i nie tylko).


Dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura – Interwencje 2015. Wkład własny ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności – „Wspieranie Programu Rozwoju Bibliotek 2015”.