Do biblioteki po e-książkę

Pod koniec ubiegłego roku świat obiegła sensacyjna wiadomość – po raz pierwszy w historii księgarnia internetowa Amazon.com sprzedała więcej elektronicznych wydań książek niż edycji papierowych. Zwiększają się też zasoby treści cyfrowych ogólnodostępne w Internecie:  książki i artykuły w formie elektronicznej można znaleźć w bibliotekach cyfrowych, naukowych repozytoriach, pełnotekstowych bazach czasopism, a ostatnio także w… serwisach społecznościowych.

Rozwój zasobów elektronicznych i ich dostępność dla odbiorców rodzi obawy, że na usługi bibliotek, w których najważniejszym elementem („marką”) jest nadal drukowana książka, nie będzie w przyszłości większego zapotrzebowania. Jednak z drugiej strony, nowe trendy i zjawiska otwierają przed bibliotekami perspektywy rozwoju w obszarach zgodnych z ich misją, rolą i zadaniami. Dokumenty elektroniczne (w tym także e-booki) coraz częściej trafiają do księgozbiorów bibliotek, które udostępniają je tak samo, jak inne rodzaje posiadanych zbiorów. Część bibliotek (głównie amerykańskich) wypożycza czytelnikom urządzenia do odtwarzania elektronicznych książek – czytniki Kindle i Sony Reader. Artykuł Libraries lending out Kindle zawiera wykaz bibliotek wypożyczających czytniki, informacje o zasadach realizacji usługi (wyjaśnienia Amazon.com na temat dalszego rozpowszechniania zakupionych przez bibliotekę e-booków) oraz liczne komentarze.

Współpraca bibliotek z dystrybutorami treści elektronicznych może także polegać na udostępnianiu zdigitalizowanych zbiorów bibliotecznych za pośrednictwem popularnych komercyjnych serwisów. Biblioteka Brytyjska zawarła porozumienie z Amazon.com, w efekcie którego cyfrowe kopie zbiorów XIX-wiecznej literatury pięknej i popularnonaukowej (w tym unikalne, dostępne jedynie w British Library pierwsze wydania książek) udostępniane są nieodpłatnie użytkownikom Kindle oraz za pomocą usługi „druk na życzenie”.

Cyfrowe kopie elektronicznych książek, czasopism (głównie naukowych i popularnonaukowych) i innych typów dokumentów znajdziemy w kilkudziesięciu polskich bibliotekach cyfrowych – jednoczesne przeszukiwanie ich zawartości umożliwia serwis Federacja Bibliotek Cyfrowych.

Innym sposobem udostępniania wydawnictw elektronicznych jest ich publikacja w serwisie społecznościowym, który umożliwia swoim użytkownikom zamieszczanie dokumentów. W działającym od 2007 roku serwisie Scribd znajdziemy wiele interesujących książek w postaci plików PDF. Uwadze czytelników naszego portalu szczególnie polecamy udostępnioną w ramach Biblioteki Studia Opinii publikację Stefana Bratkowskiego Krótki poradnik dla tych, którzy nie wiedzą, że nic nie da się zrobić, zawierającą m. in. wiele ciekawych przemyśleń autora na temat roli bibliotek w kontekście rozwoju społeczeństwa demokratycznego.

Scribd to także miejsce, w którym użytkownicy serwisu publikują materiały własnego autorstwa. Biblioteki, które przygotowują własne opracowania (informatory, publikacje okolicznościowe, materiały reklamowe), mogą wykorzystać ten serwis do ich dystrybucji – przykładem jest Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach i jej Gazetki Informacyjne Filii MBP w Katowicach, cyklicznie publikowane na Scribd.

Z pewnością upłynie jeszcze wiele czasu, zanim książki elektroniczne całkowicie zastąpią w bibliotekach książki drukowane. Nic też obecnie nie wskazuje na to, by rynek tradycyjnej książki wyraźnie chylił się ku upadkowi. Jednak każdy bibliotekarz powinien być świadomy zachodzących w świecie przemian, by móc przygotować się na zmienne oczekiwania swoich użytkowników. Na przykład na to, że odwiedzą bibliotekę z własnym czytnikiem Kindle i poproszą o… e-książkę.

Nie każda biblioteka może sobie pozwolić na realizację dużych projektów digitalizacyjnych czy zawieranie złożonych partnerstw z gigantami rynku wydawniczego. Lecz w zasięgu możliwości nawet niewielkiej biblioteki publicznej, posiadającej komputer z dostępem do Internetu, leżą m.in. takie działania, jak:

• wyszukiwanie w bibliotekach cyfrowych, ogólnodostępnych serwisach i bazach danych książek, czasopism i innych dokumentów w postaci elektronicznej, i informowanie o nich użytkowników,
• szkolenie użytkowników na temat możliwości korzystania z elektronicznych dokumentów: wyszukiwania, kopiowania na własne nośniki, przeglądania za pomocą odpowiednich urządzeń i ogólnodostępnego oprogramowania, możliwych formatów, typów plików itp.,
• przygotowywanie wykazów polecanych publikacji wraz z aktywnymi linkami i zamieszczanie na bibliotecznej stronie internetowej lub blogu,
• przygotowywanie informacji o ciekawych formach działalności biblioteki, publikacji pokonkursowej lub okolicznościowej, spisu bibliograficznego itp. i zamieszczanie na bibliotecznej stronie (blogu),
• nawiązanie współpracy z regionalną biblioteką cyfrową w celu poszerzenia wiedzy w zakresie digitalizacji i (jeśli to możliwe) publikacji własnych materiałów,
• śledzenie informacji o najnowszych trendach i zjawiskach w rozwoju rynku wydawnictw elektronicznych, pojawianiu się nowych czytników, programów, usług, serwisów, bibliotek cyfrowych i uwzględnianie ich w przygotowywaniu nowoczesnej, aktualnej oferty informacyjnej.

Autorka artykułu: Agnieszka Koszowska