Literatura dziecięca z całego świata dostępna bezpłatnie w Internecie

Realizatorzy projektu zbierają, digitalizują, tłumaczą i bezpłatnie udostępniają w Internecie dzieła literatury dziecięcej z całego świata, zachęcają też do korzystania z biblioteki cyfrowej w celach edukacyjnych (np. nauka języków) oraz społecznych (wspieranie tolerancji i szacunku dla różnorodnych kultur, języków i idei).

18 maja br. Bibliotekę Śląską w Katowicach odwiedziła prof. Ann Carlson Weeks z Uniwersytetu Maryland, dyrektor ds. rozwoju kolekcji Międzynarodowej Biblioteki Cyfrowej dla Dzieci. Prof. Weeks zaprezentowała projekt polskim bibliotekarzom, zachęciła do korzystania z ICDL, promowania i współpracy przy jej tworzeniu. Podobne spotkania odbyły się także w bibliotekach wojewódzkich i uczelniach wyższych w Krakowie i we Wrocławiu.

Twórcy projektu, finansowanego przez amerykańską Narodową Fundację na Rzecz Nauki oraz Instytut Usług Muzealnych i Bibliotecznych (IMLS), postawili sobie następujące cele:

• utworzenie cyfrowej kolekcji ponad 10 000 książek, dostępnych w co najmniej 100 językach, z której dzieci, nauczyciele, bibliotekarze, rodzice i badacze z całego świata będą mogli korzystać bez ograniczeń za pośrednictwem Internetu;
• rozwijanie technologii i doskonalenie interfejsu Biblioteki we współpracy z dziećmi jako partnerami projektu (usprawnianie wyszukiwania, przeglądania i udostępniania cyfrowych książek);
• lepsze zrozumienie zagadnień prawa autorskiego i doktryny „fair use” w świecie cyfrowym;
• badanie i ocena wpływu dostępu do zasobów cyfrowych na rozwój księgozbiorów i działalności bibliotek szkolnych i publicznych;
• badanie i głębsze zrozumienie wpływu udostępniania dzieciom wielokulturowych zasobów cyfrowych na rozwój ich postaw wobec książek, bibliotek, czytania, technologii,  a także obcych krajów i kultur.

Misją realizującej projekt Fundacji ICDL jest zachęcanie dzieci z całego świata do tego, aby stały się członkami globalnej społeczności, rozumiejącymi wartość tolerancji i szacunku dla odmiennych kultur. Twórcy projektu podkreślają wagę powszechnego, darmowego dostępu do literatury dziecięcej w różnych językach, zwłaszcza teraz – w zglobalizowanym świecie i w wielokulturowych społeczeństwach, w których bariery językowe utrudniają przepływ informacji oraz realizację programów edukacyjnych.

Międzynarodowa Biblioteka Cyfrowa dla Dzieci różni się diametralnie od znanych nam bibliotek cyfrowych: wyglądem, funkcjonalnością i sposobem prezentacji treści. Autorzy projektu nawiązali współpracę z dziećmi, a efektem wspólnie prowadzonych prac jest oryginalny interfejs, zaprojektowany zgodnie z potrzebami (i sugestiami) najmłodszych użytkowników.

Strona ICDL jest żywa i barwna, z dominującym kolorem zielonym, czyli takim, który wszędzie na świecie wywołuje pozytywne skojarzenia. Podstrona Wyszukiwanie proste przyciąga uwagę nie tylko żywymi kolorami, ale także ładnie zaprojektowanymi, obrazkowymi przyciskami, za pomocą których można wyszukiwać książki na różne sposoby. Sposoby wyszukiwania są zróżnicowane i bardzo oryginalne, niespotykane w tradycyjnych bibliotekach cyfrowych. Obok zwykłych kryteriów, takich jak autor, tytuł, temat czy słowo kluczowe, wprowadzono wyszukiwanie wg koloru okładki (czerwona, pomarańczowa, żółta, zielona, niebieska, w różnych kolorach), objętości książki (krótka, średnia, długa), nastroju (radosna, śmieszna, straszna, smutna), a nawet kształtu (prostokątna, kwadratowa, podłużna, o nietypowym kształcie). Można wyszukać książki dla wybranej grupy wiekowej (3-5 lat, 6-9 lat, 10-13 lat), opowieści z konkretnymi bohaterami (dzieci, zwierzęta, postacie fantastyczne) i książki, które otrzymały nagrody.

Zastosowano także ciekawą, graficzną metodę wyszukiwania książek wg kontynentów: po kliknięciu na strzałkę, umieszczoną po prawej stronie ekranu, znajdująca się po lewej stronie kula ziemska obraca się pokazując nowe kontynenty. Gdy klikniemy na interesujący nas kontynent, otworzy się strona z wykazem dostępnych w Bibliotece książek pochodzących z tego kontynentu. Wyniki wyszukiwania można dodatkowo zawęzić korzystając z rozwijanej listy krajów w prawym górnym rogu.

Ważnym elementem Międzynarodowej Biblioteki Cyfrowej dla Dzieci są tłumaczenia. Twórcy projektu zapraszają do współpracy wolontariuszy – tłumaczy z całego świata, którzy chcieliby się przyczynić do wzbogacenia treści Biblioteki poprzez tłumaczenie na różne języki całych książek, danych bibliograficznych, informacji o autorach lub elementów interfejsu ICDL. Gdy książka zostanie przetłumaczona na inne języki, na stronie z jej opisem zamieszczane są linki do udostępnionych wersji językowych. Obecnie w Międzynarodowej Bibliotece Cyfrowej dla Dzieci dostępnych jest 5 książek przetłumaczonych na język polski – cztery książki Hansa Wilhelma: „Nie poddawaj się, Józefino!”, „Przyjaciele na zawsze”, „Królewski kruk”, „Waldi w Zoo” oraz „Finbo” Janaki Sooriyarachchi – autorki pochodzącej ze Sri Lanki.

Została już opracowana polska wersja interfejsu Międzynarodowej Biblioteki Cyfrowej dla Dzieci, na razie jeszcze testowa. Gdy zostanie ukończona i opublikowana, stanie się czwartą (po angielskiej, hiszpańskiej i mongolskiej) udostępnioną wersją językową strony WWW projektu.

Współpraca z dziećmi nie ogranicza się do projektowania interfejsu. Dzieci są także recenzentami, oceniają przeczytane książki i polecają je innym młodym czytelnikom. Obecnie ok. 20 dzieci z różnych krajów stale współpracuje z twórcami projektu. Członkowie dziecięcego zespołu ICDL piszą recenzje, przesyłają opinie na temat przeczytanych opowieści, dzielą się spostrzeżeniami na temat roli książek, bibliotek, technologii i kultury w ich życiu.

Warto zwrócić uwagę na proponowane przez twórców projektu zastosowania Międzynarodowej Biblioteki Cyfrowej dla Dzieci. Książki udostępnione w ICDL można – oczywiście – czytać dla przyjemności, jak również zachęcać do czytania inne osoby. Można porównywać różne wersje tej samej opowieści (np. o Królewnie Śnieżce), pochodzące z odmiennych kręgów kulturowych i napisane w różnych językach. W bibliotece, w szkole lub nawet w domu można zorganizować głośne czytanie książek dla dzieci, np. z wykorzystaniem projektora multimedialnego i dużego ekranu. Książkowe ilustracje będą wówczas powiększone i dobrze widoczne dla wszystkich uczestników spotkania, a sposoby wyświetlania treści czy nawigacji mogą zainteresować dzieci i przykuć ich uwagę.

Istnieje wiele możliwości wykorzystania zasobów Międzynarodowej Biblioteki Cyfrowej dla Dzieci w celach edukacyjnych. Twórcy projektu opracowali i udostępnili specjalny poradnik dla nauczycieli, zawierający informacje o ICDL oraz wskazówki na temat jej zastosowań (i potencjale bibliotek cyfrowych w ogóle). Jednym z pomysłów do zrealizowania w szkole lub bibliotece jest gra „Scavenger Hunt”, polegająca na wyszukiwaniu w ICDL konkretnych informacji, opowieści i książek spełniających dane kryteria. Inne sposoby wykorzystania Biblioteki w pracy z dziećmi to „dokończenie historii” (wspólne czytanie książek do połowy, a następnie proponowanie dzieciom, by wymyśliły własną wersję zakończenia) i „kreatywne pisanie” (tworzenie historii na podstawie obrazków w książce napisanej w nieznanym języku).

Międzynarodowa Biblioteka Cyfrowa dla Dzieci może być także pomocna w nauce lub nauczaniu języków obcych. Wiele książek w ICDL dostępnych jest już w kilku wersjach językowych, a celem twórców projektów jest przetłumaczenie każdej z nich na co najmniej 100 języków. Osoba ucząca się języka obcego może wyszukać książkę dostępną w dwóch wersjach językowych, przeczytać ją w języku, którego się uczy, a następnie sprawdzić zrozumienie treści czytając po raz drugi w znanym sobie języku.

Międzynarodowa Biblioteka Cyfrowa dla Dzieci to projekt o ogromnej skali i dużym potencjale. Projekt który pokazuje adresatom – także bibliotekarzom – nowe możliwości wykorzystywania zasobów cyfrowych w pracy i w domu, a także angażowania użytkowników do ich współtworzenia.

Autorka artykułu: Agnieszka Koszowska